Processen om Demjanjuk richt(t)en heel wat aan

NRC-correspondent Salomon Bouman in 1993

Tijdens het doorwerken van vele, hoge stapels oudere kranten — om te beslissen wat voor de kringloop kan worden weggedaan — stuitte ik op twee artikelen met betrekking tot de toen als "de beul van Treblinka" gekwalificeerde Ivan (John) Demjanjuk. De vrijspraak geschiedt ondanks het feit dat de man in de ogen van zijn rechters wel een oorlogsmisdadiger is. En ook heeft het Hof de getuigenissen van de overlevenden van Treblinka niet aangetast, die Demjanjuk als Ivan de Verschrikkelijke hadden aangewezen. Op de voorpagina van NRC/Handelsblad troffen we de hieronder afgedrukte kop aan op donderdag 29 juli 1993:

Die ochtend had het Israelische Hooggerechtshof de in 1988 ter dood veroordeelde Demjanjuk vrijgesproken wegens "twijfel". In een kader naast dit artikel worden de gebeurtenissen vanaf 1940 uit de optiek van de Aanklager onder elkaar gezet, direct daarnaast — binnen hetzelfde kader — is te zien hoe diens verdediging de Werdegang van Demjanjuk, vanaf het moment dat hij in dienst treedt van het Sovjet-leger tot en met 1944. Pas in 1950 gaat de geschiedenis verder en dat gedeelte is gecentreerd omdat daarover geen controverse bestaat tussen Aanklager en Demjanjuks verdediging.

Lisette Lewin in de Volkskrant, een week later

Zes dagen later, op 4 juli 1993, opende een FORUM-pagina van de Volkskrant met een groot artikel van Lisette Lewin met de kop

Lisette Lewin pleit daarin voor het zo snel mogelijk naar huis sturen van Demjanjuk, omdat een dergelijk onverkwikkelijk proces niet nogmaals mag plaatshebben. "Daar zijn ookde slachtofffers niet bij gebaat", luidt de laatste zin van de synopsis.

Hoewel ze in haar bijdrage gegronde redenen aandraagt om haar gevoelen te staven, zijn er zestien jaar later kennelijk massa's overlevenden een aanhang, die daar anders over denken. Vandaar dat het huidige proces Demjanjuk — dat door velen als he laatste grote NS-proces wordt beschouwd — in München niet alleen zoveel aandacht krijgt in de media, maar ook omdat het om dezelfde man gaat als in 1993.

Reportage op Arte-televisie

Woensdag 9 december presenteert Arte-televisie de reportage Der Fall des Iwan Demjanjuk, over het proces dat op 30 november in München is begonnen tegen de man die opnieuw wordt beschuldigd van oorlogsmisdaden in onder meer het Duitse concentratiekamp Sobibor tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is een film, gemaakt in opdracht van de Südwest Rundfunk (SWR), door Wolfgang Schoen, Frank Gutermuth en Sebastian Kuhn.

De reportage, die op het formaat 16:9 zal worden uitgezonden, wordt op zaterdag 12 december, eveneens door Arte-televisie, herhaald, in de middag vanaf 14:55 uur.

Foto: SWR/tvschoenfilm

(wordt ongetwijfeld vervolgd)