woensdag 23 december 2009

Een steekhoudend argument tegen Malaria

Acties voor het Rode kruis
Naar de radiozender 3FM luister ik nooit, simpelweg omdat ik met 'die wereld' niet de geringste affiniteit heb. Maar zelfs ik weet wie Giel Beelen is en welke functie hij vervult. Dat komt doordat een mens heel veel registreert, waarvan hij echter niet beseft dat het ergens op zijn harde schijf wordt opgeslagen. Dat geldt voor letters en beelden, alsook voor geluiden en andere fenomenen. Tijdens het omslaan van het blad van een krant wordt er allerlei informatie in het 'cache-geheugen' geparkeerd, en mede daardoor weet ik van sommige mensen dat ze in de categorie sport horen, ook al mijd ik dat fenomeen even hard als de opgemelde radiozender.


Maar zo kon het ook gebeuren dat ik wist wat men in de wereld van de populaire muziek met het Glazen Huis bedoelt. Dit jaar staat het op het centrale plein van Groningen: de Grote Markt, waar zich aan de zuidzijde de grootste horeca-concentratie van Europa bevindt. Totdat het zogenoemde kerstfeest in alle hevigheid losbarst, proberen de in dat doorzichtige pand opgeslotenen zoveel mogelijk geld bijeen te praten, alsook via verzoeknummers en wat niet al meer. In Stad en Ommelanden wordt in allerlei clubs en verenigingen, in zaken en gezinnen, door scholieren, studenten en andersoortige burgers en buitenlui heel hard meegedaan met de meest 'ondenkbare' acties. Het uiteindelijke bedrag dat al die inspanningen oplevert en dat men in Groningen graag hoger zou zien dan de opbrengst van verleden jaar in Utrecht — en daar lag die op 5,7 miljoen euro —, komt ten goede aan het Rode Kruis voor de bestrijding van de steeds verder oprukkende, zeer kwalijke ziekte Malaria.

'Neefjes' en 'nichtjes'
Hoewel het december is en er nu al bijna een week relatief lage temperaturen heersen, heb ik diverse keren moeten vaststellen dat er bij mij in huis toch nog enkele neefjes rondbanjeren, welke een eeuw geleden nog als nichtjes werden gekwalificeerd, althans in de schoolboekjes Op de boerderij. Die paar steekvliegen laten mijn lijf sedert enkele maanden consequent met rust: slechts bij vlagen en verleden jaar de hele zomer hadden ze het op mij voorzien, vooral als ik sliep. Maar na inname van een dosis Ledum palustre zijn na een half uur de jeuk en bijbehorende verschijnselen verdwenen.
Het scherm van het lcd-televisietoestel dient als rustplaats voor die enge beesten. Aan de binnentemperatuur in mijn woning kan dat nauwelijks liggen, aangezien die ik die niet boven 14 graden Celsius laat uitkomen. Hoe zeer mij persoonlijk het wetenschappelijke bewijs ontbreekt, ga ik ervan uit dat de sterkere aanwezigheid van die 'muggen' dan ooit tevoren in de wintermaand wijst op klimaatverandering.


Volksvijand Nummer 1
Voor het geval u nu mocht denken dat we zomaar overstappen naar Afghanistan of een ander deel van de aarde, maar in ieder geval ver weg, waar zich lieden schijnen op te houden die zich bij tijd en wijle gedragen alsof ze de hele mensheid wensen uit te roeien — met uitzondering van de eigen groep — waarbij ze lijken op de volgelingen van diverse dictatoriaal regerende, geïncarneerde gruwelen als Hitler en Stalin, Mao en Bush junior —, dan zit u op het verkeerde spoor, aangezien ik in de sfeer van de actie van het Glazen Huis wens te blijven, ook al zal men mij daar, als het ook maar even kan, in de ruime omgeving niet aantreffen. Neen, ganschelijk niet — geen terroristen van Taliban of Teheran, niet uit Formosa of Washington: ik blijf even bij de vliegeniers die zonder diep na te denken een steekhoudend argument voor de mensheid (zouden moeten) leveren tot optreden tegen Volksvijand Nummer 1: MUG.

Bittere ernst
In het recentelijk verschenen boek van Bart Knols [1], met de korte, krachtige en vooral prikkelende titel MUG komen de begrippen neefje en nichtje in het register niet voor; daarentegen komen zweetvoeten en het aroma van Limburgse kaas wel voor, en zelfs heel direct in verband met het fenomeen steekvlieg.
Hoewel die beide laatste begrippen een cabareteske indruk maken, is het Knol bittere ernst: hij zelf heeft ontdekt dat Afrikaanse malariamuggen dol op genoemde verschijnselen zijn, en onder meer dat heeft hem — naast de verdiende waardering van talrijke individuen en (belangen)groeperingen — een Ig-Nobelprijs
[2] opgeleverd.

Vooroordelen
Bart Knols zet in zijn boek de feiten in begrijpelijke taal op een rij, en hij rekent daarbij af met vooroordelen en fabels; daarnaast somt hij de ziekten op die door muggen worden overgedragen. De auteur wijst een apart hoofdstuk aan Chinese muggen in Neerlands Westland, en verder behandelt hij het fenomeen tropenkoorts in Europa.
Het zal de geïnteresseerde medemens in datgene wat Knols door zijn lezenswaardige en prettig leesbare boek vaststelt, duidelijk worden dat de reeds geruime tijd in gang zijnde — en zich in ijltempo uitbreidende — veranderingen van klimatologische aard tal van extra belastingen voor het leven van alledag met zich zullen meebrengen, en dat meer ziekten als staartje van de MUG binnen niet al te lange tijd zich in onze contreien steeds meer en vaker zullen manifesteren. Wij zullen dan ook vast wel moeten zorgen voor een dan rap crescendo in de omzet van klamboes in de eigen omgeving.

[1] Bart Knols is medisch entomoloog, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam.

[2] De Ig-Nobelprijs werd in 2006 uitgereikt aan Bart Knols, evenals aan 'Eendenman' Kees Moelker; een foto van de ceremonie aan de Harvard-Universiteit van deze parodie op de aloude Nobelprijs is in het boek MUG opgenomen op pagina 81. Over deze alternatieve Nobelprijs kunt u hier meer lezen.
__________
Bart Knols: MUG. — De fascinerende wereld van volksvijand nummer 1. 256 pag., paperback; Nieuw Amsterdam Uitgevers, Amsterdam 2009. ISBN 978-90-468-0654-8.
____________
Afbeeldingen
1. Logo van de acties in de strijd tegen Malaria.
2. Voorzijde van het nieuwe boek van Bart Knols.
3. De auteur lacht de toekomst hoopvol tegemoet. Hij weet zo ongeveer wel wat er moet gebeuren om als westerlingen te kunnen overleven.

vrijdag 18 december 2009

Kerstteksten van het Noorden tot Nieuw-Zeeland

Opbloeiende interesse
Gezien de nadrukkelijk toegenomen belangstelling, gedurende de afgelopen weken, voor oudere bijdragen op deze site en een andere waarop mijn artikelen worden gepubliceerd, welke kerst- en/of eindejaarsteksten tot thema hadden, is het wellicht aardig om ook tegen het einde van 2009 nog een bundel in uw aandacht aan te bevelen.
Inhoudelijk beperken we ons, vanzelfsprekend, tot die gedeelten van de publicatie welke betrekking hebben op auteurs of op andere elementen die betrekking hebben op de periode in de geschiedenis van kunst en cultuur die onverbrekelijk zijn verbonden aan dit elektronische tijdschrift.

Weihnachten rundum die Welt
Tien jaar na de eerste editie van de dtv-bundel
Weihnachten rundum die Welt is, onlangs in oktober, een nieuwe uitgave in het licht gegeven. Van de in totaal vijftig legenden en sprookjes, beschreven gebruiken en verhalen, zijn er negen die bij onze periode horen.
Al is het niet het eerste waar je aan denkt, gezien de 'omvang' van de bundel, kom je in aanraking met kerstfeesten die zich op warme stranden afspelen. Van groter belang is echter de kwaliteit van hetgeen wordt verhaald. De volkssprookjes die uit publicaties komen welke in het fin de siècle zijn verschenen, zijn afkomstig uit Denemarken, Noorwegen en Zweden.

Oude bekenden en vreemdelingen
Twee Russen, een Noor, twee Engelsen, drie Duitser en een Fransman passen in ons tijdperk , en van die lettergoochelaars zijn er vijf die al geruime tijd wereldvermaardheid genieten: Charles Dickens (1812-1870), Thomas Hardy (1840-1928), Nikolaj Leskov (1831-1895), Lenoid Andrejev (1871-1919) en Fridtjof Nansen (1861-1930).Van de twee in geringe(re) mate bekenden hebben we de exacte biografische data niet beschikbaar; die hadden dan ook, evenals die van alle andere auteurs die in de bundel voorkomen, achterin dienen te worden opgenomen met de levensdata, zoals dat in dergelijke uitgaven te doen gebruikelijk is.
Joseph Roth (1894-1939) geniet grote Europese bekendheid, en dat geldt eveneens voor de Provençaalse Fransman Frédéric Mistral (1830-1914). Het zal u dan ook niet verbazen dat van de laatstgenoemde een verhaal over kerstmis in de Provence in de bundel te vinden is.

Antieke bede uiterst actueel
Sedert oktober van dit jaar is er weliswaar nog een kerstbundel bij dezelfde uitgeverij uitgekomen met de — althans in onze actuele context — veelzeggende titel
Weihnachten bleibt Weihnachten [1]. Van de achtendertig daarin voorkomende bijdragen is er één afkomstig van de schrijfster Else lasker-Schüler (1869-1945), overigens uit 1936. De laatste bladzijde van de bundel is echter voor ons veel interessanter, en in meer dan één opzicht.
Aangezien kerstmis in wezen tot en met de dag van Driekoningen — 6 januari — duurt, misstaat een bijdrage over Nieuwjaar niet. De hehartenswaardige uitsmijter van dat boek stamt uit het jaar 1883 en is afkomstig uit de mond van de toenmalige pastoor van de Sint Lambertuskerk in Münster. Het is een nieuwjaarsbede, bestaande uit 15 regels, die op bijna alle punten intens brisant is — wellicht op twee regels na, maar die mag u zelf ontdekken. De thema's die in dat relatief korte stuk aan de orde komen, zijn dermate actueel dat men niet verbaasd zou opkijken als een 'voorganger' deze nu zou hebben bedacht, dan wel opnieuw in zijn geheel zou uitspreken. Je kunt dan ook nauwelijks anderd dan de Prediker uit de Bijbel op zijn woord —
Er is niets nieuws onder de zon [2] te geloven. Daarom willen wij u die bede uit 1883 niet onthouden.

FROMMER WUNSCH

Neujahrsbitte des Pfarrers von St. Lamberti in Münster an seine Gemeinde (1883)

Herr, setze dem Überfluss Grenzen
und lasse die Grenzen überflüssig werden.
Lasse die Leute kein falsches Geld machen,
aber auch das Geld keine falschen Leute.
Nimm den Ehefrauen das letzte Wort
und erinnere die Ehemänner an ihr erstes.
Schenke unseren Freunden mehr Wahrheit
und der Wahrheit mehr Freunde.
Bessere solche Beamte, Geschäfts- und
Arbeitsleute die wohl tätig sind
aber nicht wohltätig sind.
Gib den Regierenden ein besseres Deutsch
und den Deutschen eine bessere Regierung.
Herr, sorge dafür, dass wir alle in den
Himmel kommen — aber nicht sofort.
__________

[1] Weihnachten bleibt Weihnachten. Herausgegeben von Brigitta Rambeck. dtv 21176.

[2] Het Prediker-woord dat er "niets nieuws is onder de zon" is te vinden in de Boeken des Ouden Verbonds: De Prediker I:9.

____________

Weihnachten rundum die Welt. Mit 50 Bildern. Herausgegeben von Gudrun Bell. 256 pag. paperback; Neuausgabe, dtv 13820. Deutscher Taschenbuch Verlag, München, Oktober 2009. ISBN 978-3-423-13820-8. Prijs € 9,90 (in de BRD en bij Boekhandel Die Weisse Rose, in Amsterdam.
____________
Afbeeldingen
1. Voorzijde van de dtv-bundel Weihnachten um die Welt uit oktober 2009.
2. Voorkant van de in oktober 2009 voor het eerst verschenen dtv-bundel Weihnachten bleibt Weihnachten.

maandag 14 december 2009

Massamoordenaar malaria — Canvas-documentaire

Het tweede Nederlandstalige, Belgische televisienet CANVAS zendt op dinsdag 15 december, 's avonds tussen 22:10 uur en 23:05 uur, een documentaire van Alain Tixier over niet alleen de wetenschappelijke kanten van de ernstige infectieziekte die wij kennen als malaria, maar tevens met betrekking tot de politieke en economische aspecten daarvan.
De ziekte is nog altijd in diverse delen van de wereld een levensbedreigende moloch en mede daarom worden er vandaag de dag op tal van plekken nog inzamelingen gehouden. Zo ook in Groningen en omgeving waar dezer dagen Het Glazen Huis wordt opgesteld met deejays van Hilversum, die zich ten doel hebben gesteld zoveel mogelijk geld bijeen te halem dat kan worden gebruikt voor de bestrijding van deze ziekte.
__________
Afbeelding: geïnfecteerde rode bloedcel.

Vijfdelige Darwin-reeks deze maand driemaal op tv

Arte-televisie begint op maandag 14 december met de uitzending van de vijfdelige reeks Darwins neue Welt, waarvan elke werkdag tussen 20:15 uur en 21:00 uur een aflevering zal worden uitgezonden. Het betreft hier een coproductie van drie landen: Australië, Canada en Duitsland en is in 2009 als project van het Zweite Deutsche Fernsehen gereed gekomen. Als afsluiting van het Darwin-jaar worden het wel en wee en andere wederwaardigheden van de vader der evolutietheorie aan de orde gesteld, en om het jaar echt goed af te sluiten, heeft Arte-televisie besloten voor het einde van het jaar 2009 nog tweemaal deze reeks uit te zenden: eenmaal op één dag: zaterdag 26 december, 's middags vanaf 14:00 uur, de tweede keer van 28 december tot en met 1 januari 2010, per dag één aflevering, elke ochtend vanaf 09:10 uur.
Voor een uitgebreid artikel over vijf Darwin-boeken die dit jaar in een Nederlandse vertaling op de markt zijn gekomen, kunt u terecht op de site All art is quite useless van Rond1900.nl over de cultuur van het fin de siècle.
__________
Afbeelding: Voorzijde van het anti God, pro Darwin-boek van Richard Dawkins dat heel veel stof heeft doen opwaaien in tal van landen waar het is verschenen.

dinsdag 8 december 2009

Processen om Demjanjuk richt(t)en heel wat aan

NRC-correspondent Salomon Bouman in 1993
Tijdens het doorwerken van vele, hoge stapels oudere kranten — om te beslissen wat voor de kringloop kan worden weggedaan — stuitte ik op twee artikelen met betrekking tot de toen als "de beul van Treblinka" gekwalificeerde Ivan (John) Demjanjuk. De vrijspraak geschiedt ondanks het feit dat de man in de ogen van zijn rechters wel een oorlogsmisdadiger is. En ook heeft het Hof de getuigenissen van de overlevenden van Treblinka niet aangetast, die Demjanjuk als Ivan de Verschrikkelijke hadden aangewezen. Op de voorpagina van NRC/Handelsblad troffen we de hieronder afgedrukte kop aan op donderdag 29 juli 1993:


Die ochtend had het Israelische Hooggerechtshof de in 1988 ter dood veroordeelde Demjanjuk vrijgesproken wegens "twijfel". In een kader naast dit artikel worden de gebeurtenissen vanaf 1940 uit de optiek van de Aanklager onder elkaar gezet, direct daarnaast — binnen hetzelfde kader — is te zien hoe diens verdediging de Werdegang van Demjanjuk, vanaf het moment dat hij in dienst treedt van het Sovjet-leger tot en met 1944. Pas in 1950 gaat de geschiedenis verder en dat gedeelte is gecentreerd omdat daarover geen controverse bestaat tussen Aanklager en Demjanjuks verdediging.

Lisette Lewin in de Volkskrant, een week later
Zes dagen later, op 4 juli 1993, opende een FORUM-pagina van de Volkskrant met een groot artikel van Lisette Lewin met de kop


Lisette Lewin pleit daarin voor het zo snel mogelijk naar huis sturen van Demjanjuk, omdat een dergelijk onverkwikkelijk proces niet nogmaals mag plaatshebben. "Daar zijn ookde slachtofffers niet bij gebaat", luidt de laatste zin van de synopsis.
Hoewel ze in haar bijdrage gegronde redenen aandraagt om haar gevoelen te staven, zijn er zestien jaar later kennelijk massa's overlevenden een aanhang, die daar anders over denken. Vandaar dat het huidige proces Demjanjuk — dat door velen als he laatste grote NS-proces wordt beschouwd — in München niet alleen zoveel aandacht krijgt in de media, maar ook omdat het om dezelfde man gaat als in 1993.

Reportage op Arte-televisie
Woensdag 9 december presenteert Arte-televisie de reportage Der Fall des Iwan Demjanjuk, over het proces dat op 30 november in München is begonnen tegen de man die opnieuw wordt beschuldigd van oorlogsmisdaden in onder meer het Duitse concentratiekamp Sobibor tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is een film, gemaakt in opdracht van de Südwest Rundfunk (SWR), door Wolfgang Schoen, Frank Gutermuth en Sebastian Kuhn.
De reportage, die op het formaat 16:9 zal worden uitgezonden, wordt op zaterdag 12 december, eveneens door Arte-televisie, herhaald, in de middag vanaf 14:55 uur.

Foto: SWR/tvschoenfilm

(wordt ongetwijfeld vervolgd)

dinsdag 1 december 2009

Arte thema-avond over De prijs van de vrijheid

Economische revolutie
Toen de Berlijnse Muur in 1989 — eerst figuurlijk — was gevallen, en er zeer snel zodanig werd ingegrepen dat het monument van afzichtelijkheid enerzijds en tegelijkertijd het symbool van scheiding, ongelijkheid en onvrijheid — althans als zichtbare getuige van de Koude Oorlog — tot het verleden is gaan behoren, konden de landen achter het eertijdse IJzeren Gordijn vrij direct profiteren van de voordelen die een vrije handel biedt en die in principe voor al die landen openlag. In grote delen van die toen niet meer direct afgescheiden landen kwam vrijwel gelijktijdig het communisme ten val.

Thema-avond
Arte-televisie biedt de kijker op dinsdag 1 december, vanaf 20:50 uur, een thema-avond met als titel Der Preis der Freiheit, met daarin twee onderdelen, die beide een beeld geven van de balans die in Oost-Europa is opgemaakt na twintig jaar vrije handel tussen oost en west. Tussen 21:00 uur en 21:45 uur wordt Die andere Revolution uitgezonden, een reportage over particuliere initiatieven binnen de nieuwe, vooral marktgerichte economie in tal van Oost-Europese landen. Daarna volgt — tussen 21:45 uur en 23:00 uur — een film over het meedogenloze kapitalisme in het hedendaagse Roemenië.
De avond zal door Thomas Kausch worden gepresenteerd. Een herhaling kan worden bekeken op donderdag 10 december, in de ochtenduren vanaf 09:55 uur.